مدیریت و رهبری هر دو از ارکان بسیار مهم در هر کسب‌وکار محسوب می‌شوند. مدیران مسئولیت هدایت و کنترل گروهی از افراد را بر عهده دارند؛ در حالی که رهبران با الهام‌بخشی و انگیزه‌دادن به کارکنان در سازمان، نقش‌آفرینی می‌کنند. با اینکه شباهت‌های زیادی میان مدیران و رهبران وجود دارد و در برخی نقاط با هم همپوشانی دارند، اما تفاوت‌های قابل‌توجهی هم میان آنها دیده می‌شود که باعث شده هرکدام به شکلی منحصربه‌فرد برای یک سازمان ارزشمند باشند. در این مقاله به بررسی تفاوت مدیریت و رهبری و شباهت‌های بین آنها می‌پردازیم و همچنین چند نکته کاربردی برای اینکه چگونه یک مدیر یا رهبر بهتر باشیم ارائه می‌کنیم.
مدیریت و رهبری چیست؟
مدیریت و رهبری هر دو مجموعه‌ای از مهارت‌های مشابه هستند که در بسیاری جزئیات باهم همپوشانی دارند. مدیران و رهبران هر وظیفه هدایت و الهام‌بخشی به همکاران خود را بر عهده دارند و نقش آنها برای کسب‌وکار حیاتی است؛ چراکه با خلق الگو برای دیگران، به تحقق چشم‌انداز و اهداف شرکت کمک می‌کنند.
مدیر کیست؟
در تعریف مدیریت می‌توان گفت که مدیران سازمان معمولاً افرادی هستند که به‌طور رسمی مسئولیت رهبری یک تیم را بر عهده دارند. آنها وظیفه دارند کارها و پروژه‌ها را میان کارکنان تقسیم کنند و مطمئن شوند که تیمشان به شکل مؤثر و کارآمد وظایف خود را انجام می‌دهد. اغلب مدیران تحت نظر یک سرپرست یا مدیر ارشد کار می‌کنند تا اطمینان حاصل شود بخش تحت مدیریتشان در راستای اهداف و ارزش‌های سازمان حرکت کرده و به آنها احترام می‌گذارند.
رهبری چیست؟
رهبران می‌توانند همکاران خود را در سازمان هدایت کرده و آنها را تحت تأثیر قرار دهند. گاهی در یک گروه، برخی افراد به‌طور طبیعی و غیررسمی به نقش رهبری روی می‌آورند یا ممکن است شرکت شخصی را به‌عنوان رهبر تیم به‌طور رسمی منصوب کند. رهبران وظیفه دارند به همکاران خود انگیزه بدهند، با رفتارشان در چارچوب ارزش‌های شرکت الگویی برای تیم خود باشند و با نگاه به آینده، افراد را تشویق کنند تا خلاق باشند و نوآوری کنند.
تفاوت مدیریت و رهبری
در ادامه به برخی از تفاوت‌های کلیدی میان رهبران و مدیران می‌پردازیم:
رهبران چشم‌انداز روشنی برای آینده دارند
نقش مدیران و رهبران کمی متفاوت در نظر گرفته می‌شود تا قادر به اجراکردن سیاست‌های کاری سازمان خود باشند. رهبران معمولاً چشم‌اندازی روشن برای آینده دارند؛ دیدگاهی که جهت‌گیری شرکت یا پروژه را مشخص می‌کند، مثلا اینکه انتظار می‌رود همکاران چگونه عمل کنند و اهدافی که شرکت دنبال می‌کند چه چیزهایی هستند. رهبران مطابق با این چشم‌انداز رفتار کرده و با مشتریان به‌طور منظم ارتباط برقرار می‌کنند تا همکاران خود را نیز به همان رفتار الهام‌بخش تشویق کنند. در مقابل، مدیران بیشتر روی اینکه کارکنانشان مطابق با ارزش‌ها و اهداف شرکت عمل کنند، متمرکز هستند.
مدیران ایده‌ها را اجرا می‌کنند
یک تفاوت مدیر و رهبر این است که رهبران بیشتر مسئول ارائه و به‌اشتراک‌گذاری ایده‌ها و ابتکارات در سازمان هستند؛ در حالی که مدیران باید اطمینان حاصل کنند که تیمشان این ایده‌ها را به‌طور دقیق و مؤثر اجرا می‌کنند. مدیران نقش‌ها و مسئولیت‌ها را میان کارکنان تقسیم می‌کنند و کنترل وظایف و افراد را در دست دارند تا کارها را با بیشترین کارایی انجام دهند. به عبارت دیگر، مدیر بیشتر به «چگونگی انجام یک کار» توجه دارد؛ در حالی که رهبر بیشتر روی «چه کاری باید انجام شود» تمرکز می‌کند.
رهبران الهام‌بخش هستند
رهبران از طریق ارتباط و تعامل با کارکنان، روی آنها تاثیر مثبت گذاشته و منجر به الهام‌بخشی به آنان می‌شوند. آنها با ارائه بازخورد و برقراری ارتباط معنی‌دار، روابط شخصی و قوی با همکاران می‌سازند و به آنها انگیزه می‌دهند تا افراد در راستای ابتکارات شرکت پیش بروند. همچنین رهبران با تشویق به ارتباطات دوطرفه، فضایی ایجاد می‌کنند که همکاران بتوانند نگرانی‌ها و دیدگاه‌های خود را بیان کنند. مدیران معمولاً از رهبران پشتیبانی می‌کنند تا اطمینان حاصل شود که این انگیزه‌بخشی به کارکنان ادامه دارد.
مدیران روی زمان حال تمرکز دارند
یکی از تفاوت‌های بنیادین بین رهبران و مدیران این است که رهبران به عملیات آینده شرکت توجه دارند؛ در حالی که مدیران بر موفقیت در انجام وظایف جاری تمرکز می‌کنند. مدیران فرآیندها، استراتژی‌ها، بودجه‌ها، برنامه‌ها و مسئولیت‌ها را بررسی می‌کنند تا اهداف فعلی کسب‌وکار محقق شود. رهبران معمولاً به دنبال فرصت‌ها و ابتکارات آینده برای سازمان هستند و ممکن است همزمان با برنامه‌ریزی برای دستیابی به این فرصت‌ها، با کارکنان به‌طور شفاف ارتباط برقرار کنند تا آنها را از جهت‌گیری‌ها آینده سازمان مطلع کنند.
بیشتر بخوانید: ۵ تکنیک ساده برای مدیران در جلسات طوفان فکری
رهبران فرهنگ سازمانی را شکل می‌دهند
فرهنگ سازمانی به رفتارها، ارزش‌ها و باورهایی اشاره می‌کند که سازمان و کارکنانش به آن پایبند هستند. یکی دیگر از تفاوت‌های کلیدی مدیران و رهبران نحوه شکل‌دهی به فرهنگ سازمانی است. رهبران غالبا فرهنگ سازمان را تعریف کرده و مشخص می‌کنند که کارکنان باید چگونه رفتار کنند؛ در حالی که مدیران بیشتر مراقب هستند که کارکنان این فرهنگ را رعایت کرده و در برابر آن پاسخ‌گو باشند.
مدیران روند پیشرفت کارکنان را زیر نظر دارند
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های رهبران این است که به کارکنان کمک می‌کنند تا بهترین نسخه خودشان را نشان دهند و استعدادشان را در کار روزمره شکوفا کنند. البته مدیران هم در صورتی که مهارت‌های رهبری بالفطره و ذاتی داشته باشند می‌توانند این کار را انجام دهند، هرچند بیشتر توجه‌شان به بررسی میزان پیشرفت کارکنان معطوف می‌شود. مدیران بیشتر به کارکنان می‌گویند که چقدر پیشرفت داشته‌اند؛ در حالی که رهبران به آنها می‌گویند چگونه می‌توانند پیشرفت بیشتری داشته باشند.
شباهت‌های رهبری و مدیریت
با وجود تفاوت مدیریت و رهبری، آنها شباهت‌های قابل توجهی باهم دارند:
- هر دو در موقعیتی قرار دارند که با قدرت و مسئولیت همراه است و نقش خود را به‌عنوان هدایت‌کننده یک گروه مشخص می‌کنند.
- کارکنان هر دو گروه را به‌عنوان منابع الهام و انگیزه خود می‌شناسند.
- هر دو نقش، در ساختار یک سازمان ضروری و مهم هستند.
- رهبران و مدیران اغلب نزدیک به هم کار می‌کنند و برای اطمینان از عملکرد درست سازمان، با یکدیگر همکاری می‌کنند.
- هم رهبران و هم مدیران برای ایفای نقش خود نیاز به اعتمادبه‌نفس دارند.
- آنها معمولاً استراتژی‌ها و تغییرات تازه‌ای را در سازمان اجرا می‌کنند و با اعتمادبه‌نفس نشان می‌دهند که به درستی تصمیماتشان باور دارند.
- سابقه تلاش مداوم و پایبندی به اخلاق کاری، عامل اصلی رسیدن هر دو گروه به این موقعیت‌های مدیریتی و رهبری بوده است.
- به‌طور معمول، آنها اغلب رفتاری دوستانه دارند و کار و چالش‌ها را با نگاهی مثبت دنبال می‌کنند.
بیشتر بخوانید: ۱۰ کار مدیران چابک
آیا مدیران رهبر هم هستند؟
پاسخ به این سؤال بستگی به این دارد که شما چه نوع مدیری هستید؟ همه مدیران کارمندانی دارند که برایشان کار می‌کنند، اما این به معنی داشتن پیروان واقعی نیست؛ و این دقیقا همان چیزی‌ست که رهبران از آن برخوردارند. اگر تیم شما به حرف‌هایتان احترام بگذارد و برای هدایت و حمایت به شما رجوع کند، شما مدیری هستید که در عین حال یک رهبر هم محسوب می‌شوید؛ اما اگر کارکنانتان فقط از روی اجبار دستوراتتان را اجرا می‌کنند، بهتر است روی تقویت مهارت‌های رهبری خود بیشتر تمرکز کنید.
آیا رهبران مدیر هم هستند؟
رهبران می‌توانند در نقش‌های مختلف، از جمله مدیریت، فعالیت کنند؛ زیرا رهبران توانایی هدایت دیگران را دارند. در واقع هر کسی که بتواند الهام‌بخش باشد و روی اطرافیانش تاثیر بگذارد، می‌تواند نقش یک رهبر را ایفا کند. حتی اگر در یک جایگاه ابتدایی مشغول به کار باشید، باز هم می‌توانید ویژگی‌های رهبری را در محیط کارتان نشان دهید. صرفا باید دیگران را تشویق کنید و به آنها انگیزه دهید تا بهترین عملکردشان را ارائه دهند. رهبران ذاتی معمولاً مهارت بالایی در صحبت کردن و گوش دادن دارند و همین باعث می‌شود توجه و احترام اطرافیان را به‌راحتی جلب کنند.
چگونه رهبر یا مدیر بهتری باشیم؟
علی‌رغم تفاوت مدیریت و رهبری، مهارت‌های مشترکی در این دو موقعیت وجود دارند که با تقویت آنها می‌توانید شانس خود را برای کسب یا ارتقای نقش‌های مدیریتی و رهبری افزایش دهید:
توجه به جزئیات
مدیران به جزئیات توجه می‌کنند تا نقص‌ها و مشکلات را بهتر شناسایی کنند؛ در حالی که رهبران از این مهارت برای ارائه ایده‌ها و راه‌حل‌های نوآورانه بهره می‌برند. توجه به جزئیات برای تحلیل موقعیت‌ها، مهارتی مهم برای هر دو گروه است.
مهارت‌های ارتباطی
رهبران و مدیران به مهارت‌های ارتباطی نوشتاری و کلامی قوی نیاز دارند. علاوه بر انتقال اطلاعات، آنها باید به‌طور فعال به اعضای تیم گوش بدهند. افرادی که مهارت‌های ارتباطی بالایی دارند، معمولاً دیگران را آموزش می‌دهند و همچنین از آنها به شکل متقابل می‌آموزند.
بیشتر بخوانید: مهارت نرم چیست و چه مهارت‌هایی نرم به حساب می‌آیند؟
تعیین اهداف مؤثر
رهبران اهداف را تعیین می‌کنند و مدیران مسئولیت اجرای آنها را بر عهده دارند. وقتی هر دو در تعیین و رسیدن به اهداف موفق باشند، تمرکزشان روی رسیدن تیم به اهداف نیز افزایش می‌یابد.
مهارت‌های بین‌فردی
رهبران از طریق تعاملات مثبت می‌توانند به دیگران انگیزه بدهند؛ در حالی که مدیران بیشتر روی حل تعارض‌ها و ساخت همکاری تیمی تمرکز دارند. یکی از وظایف اصلی مدیر اطمینان از این است که اعضای تیم با هم هماهنگ باشد و به‌طور مؤثر همکاری کند.
مهارت‌های حل مسئله مؤثر
رهبران معمولاً به دنبال راه‌حل‌هایی هستند که کل سازمان را بهبود دهد؛ در حالی که مدیران بیشتر بر پیداکردن راه‌حل برای وظایف روزمره در بخش خود تمرکز دارند.
بیشتر بخوانید: چطور چالش های کسب و کار را مدیریت کنیم؟
نتیجه‌گیری
بعد از بررسی تفاوت بین رهبری و مدیریت و پاسخ به سوال «رهبر کیست؟»، می‌توان نتیجه گرفت که موفقیت سازمان‌ها به ترکیبی از مدیریت مؤثر و رهبری الهام‌بخش بستگی دارد. مدیر روی برنامه‌ریزی، نظارت و تحقق اهداف تمرکز دارد؛ در حالی که رهبری با ایجاد انگیزه، چشم‌انداز و نوآوری تیم را پیش می‌برد. با تقویت مهارت‌های مشترک مانند ارتباط مؤثر، تعیین اهداف و حل مسئله، هر فرد می‌تواند نقش مدیریتی و رهبری خود را ارتقا دهد و محیطی بسازد که هم اهداف سازمان محقق و هم استعدادهای کارکنان شکوفا شوند.
