خالص ارزش فروش (NRV) یکی از مفاهیم کلیدی موجود در حوزه حسابداری بوده که به کسب‌وکارها کمک می‌کند تا ارزش واقعی دارایی‌های خود را دقیق‌تر محاسبه کنند. در واقع، این شاخص به شما کمک خواهد کرد تا متوجه شوید که واقعاً چقدر از فروش دارایی‌ها، پول نقد به دست خواهید آورد.
به همین علت است که محاسبه NRV تصویر واقعی‌تر از وضعیت مالی شرکت‌ها نمایش می‌دهد. با توجه به اهمیت این موضوع، ما در این مقاله به صورت گام‌به‌گام بررسی خواهیم کرد که فروش خالص چیست، چطور محاسبه می‌شود و محاسبه این شاخص دارای چه کاربردهای عملی است؛ پس با ما همراه باشید.
بیشتر بخوانید: مهم‌ترین KPIهای فروش B2B
خالص ارزش فروش چیست؟
خالص ارزش فروش (Net Realizable Value) که از آن با نماد اختصاری NRV نیز یاد می‌کنند، یک قیمت تخمینی بوده که انتظار می‌رود دارایی مدنظر بعد از کسر هزینه‌های فروش، در آن قیمت به فروش برسد. کسب‌وکارها عموماً از خالص ارزش فروش به عنوان یک روش ارزش‌گذاری در گزارش‌های مالی و حسابداری بهای تمام‌شده بهره می‌برند.
به بیان ساده‌تر، در پاسخ به این سوال که فروش خالص چیست؟ باید گفت روشی بوده که در آن از بیش برآورد ارزش دارایی‌ها جلوگیری می‌شود؛ چراکه این فروش خالص، ارزش واقعی دارایی‌ها را نشان داده و موجب ارتقا دقت در گزارش‌های مالی می‌شود.
به عنوان مثال، اگر کالایی در بازار دارای قیمت هزار دلاری است؛ اما برای فروش آن باید ۵۰ دلار مالیات و ۵۰ دلار هزینه حمل‌ونقل پرداخت شود، در این حالت خالص ارزش فروش آن ۹۰۰ دلار خواهد بود.
نحوه عملکرد خالص ارزش فروش (NRV)
خالص ارزش فروش در اصل یک اصطلاح رایج در حوزه حسابداری بوده که شرکت‌ها از آن برای تعیین ارزش واقعی دارایی‌ها استفاده می‌کنند؛ در نتیجه، این ارزش فروش خالص همان قیمتی بوده که بعد از کسر هزینه‌های تولید، مالیات، حمل‌ونقل، فروش و کارمزد از فروش آن دارایی به دست می‌آید.
به بیان بهتر، NRV همان مبلغ خالصی بوده که شرکت انتظار دارد بعد از فروش و واگذاری دارایی، آن را دریافت کند. این معیار طبق اصول پذیرفته‌شده حسابداری (GAAP) در ایالات متحده و استانداردهای بین‌المللی گزارش‌گری مالی (IFRS) در سایر کشورها به کار گرفته می‌شود.
در ترازنامه شرکت‌ها عموماً ارزش موجودی کالاها (Inventory) و حساب‌های دریافتنی (Account Receivable) با استفاده از فرمول خالص ارزش فروش مورد محاسبه قرار می‌گیرند. همچنین در حسابداری بهای تمام‌شده نیز از این شاخص به منظور تصمیم‌گیری بهتر درباره وضعیت مالی شرکت کمک گرفته می‌شود.
خالص ارزش فروش چطور محاسبه می‌شود؟
فرمول محاسبه خالص ارزش فروش به شرح زیر است:
قیمت مورد انتظار برای فروش – مجموع هزینه‌های تولید و فروش = (NRV) خالص ارزش فروش
در این فرمول، منظور از «قیمت مورد انتظار فروش» همان ارزش بازار دارایی بوده و قیمتی است که در هر زمان می‌توان این دارایی را با آن قیمت به فروش رساند. «هزینه‌های تولید و فروش» هم شامل هزینه‌هایی مثل بسته‌بندی، تبلیغات و هزینه‌هایی از این دست بوده که در فروش آن دارایی صرف می‌شوند. برای درک بهتر نحوه استفاده از فرمول خالص ارزش فروش به مثال زیر توجه کنید.
یک شرکت فرضی دارای کالایی در انبار خود بوده که می‌تواند آن را به قیمت ۲۰ میلیون تومان در بازار به فروش برساند؛ اما برای این که واقعاً بتواند این کالا را به فروش برساند باید هزینه‌های زیر را پرداخت کند:
| هزینه‌ها | مبلغ به میلیون تومان |
| هزینه بسته‌بندی | ۴۰۰ |
| هزینه بازاریابی و کارمزد فروش | ۴۰۰ |
| هزینه حمل‌ونقل | ۷۰۰ |
| مجموع کل هزینه‌ها | ۱۵۰۰ |
حالا طبق فرمول خالص ارزش فروش، NRV این کالا ۱۸,۵۰۰ میلیون تومان خواهد بود:
۱۸,۵۰۰ = ۱,۵۰۰ – ۲۰,۰۰۰
مزایا و معایب خالص ارزش فروش
برای داشتن تصویر درست از میزان کارایی شاخص خالص ارزش فروش (NRV) باید اطلاعات کاملی درباره مزایا و معایب این شاخص داشته باشید.
مزایای استفاده از شاخص خالص ارزش فروش
- گزارش‌دهی مالی دقیق: استفاده از شاخص خالص ارزش فروش روشی محافظه‌کارانه و محتاطانه در ارزیابی دارایی‌ها بوده و مانع از بیش برآورد ارزش آنها می‌شود. به این صورت، کلیه ذی‌نفعان (مثل سرمایه‌گذاران، مدیران و حتی حسابرسان) یک تصویر واقعی و دقیق از وضعیت مالی شرکت و دارایی‌های جاری به دست می‌آورند. در یک کلام، استفاده از شاخص NRV مانع از بزرگ‌نمایی ارزش دارایی‌ها می‌شود.
- انطباق با قوانین مالی: روش NRV تحت استانداردهای حسابداری GAAP یا همان اصول پذیرفته‌شده حسابداری در ایالات متحده قرار دارد. در نتیجه، شرکت‌های آمریکایی (به‌ویژه شرکت‌های بورسی) ملزم هستند از شاخص خالص ارزش فروش (NRV) در صورت‌های مالی خود استفاده کنند.
- تصمیم‌گیری بهتر: مدیران شرکت‌ها می‌توانند از این شیوه خاص حسابداری برای تجربه تصمیم‌گیری‌های بهتر در زمینه‌های مختلفی همچون جهت‌گیری کلی کسب‌وکار، قیمت‌گذاری محصولات و همچنین شناسایی بخش‌هایی که می‌توان در آنها میزان بهره‌وری و سودآوری را بهبود داد، استفاده کنند.
معایب استفاده از شاخص خالص ارزش فروش
- شیوه گزارش‌دهی پیچیده: نوسانات اقتصادی و تغییر در ارزش بازار می‌تواند محاسبه خالص ارزش فروش را دشوار کند. در واقع، شرکت‌ها به جای گزارش دادن ارزش ناخالص دارایی‌ها باید مرتباً ارزش خالص واقعی را محاسبه و گزارش کنند که در عمل دارای فرآیند پیچیده و زمان‌بری است.
- نیاز به به‌روزرسانی مداوم: با توجه به این واقعیت که قیمت‌ها و شراط بازار دائماً در حال تغییر بوده، شرکت‌ها باید به شکل مستمر و مداوم، شاخص NRV دارایی‌های خود را به‌روزرسانی کنند؛ امری که مطمئناً به هزینه و زمان زیادی نیاز خواهد داشت.
- وابستگی به برآوردها: مقادیر گزارش‌شده خالص ارزش فروش بر پایه تخمین‌ها و پیش‌بینی‌ها شکل گرفته‌اند؛ در نتیجه، لزوماً نشان‌دهنده ارزش واقعی آتی دارایی‌ها نیستند. به دلیل وجود عدم قطعیت در آینده نیز هیچ تضمینی وجود ندارد که شاخص NRV محاسبه‌شده دقیقاً تحقق پیدا کند.
کاربردهای خالص ارزش فروش
خالص ارزش فروش عموماً در حسابداری شرکت‌ها به منظور تعیین ارزش دارایی‌ها و همچنین حسابداری بهای تمام‌شده (Cost Accounting) به کار گرفته می‌شود تا شرکت‌ها بتوانند تصمیمات مالی هوشمندانه‌تری اتخاذ کنند. در ادامه با جزئیات بیشتری از این دو کاربرد اصلی برآورد خالص ارزش فروش آشنا می‌شویم:
تعیین ارزش دارایی‌ها (Asset Values)
شرکت‌ها می‌توانند از خالص ارزش فروش (NRV) به منظور تعیین ارزش دارایی‌های جاری خود (از جمله موجودی کالا و حساب‌های دریافتنی (AR)) استفاده کنند:
- حساب‌های دریافتنی (Account Receivable): شرکت‌ها می‌توانند خالص ارزش فروش فاکتورهای پرداخت نشده مشتریان را با جمع زدن کل حساب‌های دریافتنی و سپس کسر حساب‌های مشکوک‌الوصول (bad account) محاسبه کنند؛ به عنوان مثال، در صورتی که یک شرکت ۵۰ هزار دلار حساب دریافتنی داشته باشد و از این مقدار، ۱۵ هزار دلار مربوط به حساب‌هایی باشد که احتمالاً وصول نخواهند شد، در این حال NRV حساب‌های دریافتنی آن برابر با ۳۵ هزار دلار خواهد بود.
- مدیریت موجودی کالا (Inventory Management): اصل NRV درباره موجودی کالاها نیز صدق می‌کند. ارزش تخمینی موجودی کالا بعد از کسر هزینه‌های مرتبط با فروش کالا (نظیر بسته‌بندی، حمل‌ونقل و تخفیف‌های احتمالی) مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. این روش به‌ویژه برای ارزیابی کالاهایی مفید بوده که مدت زیادی در انبار مانده یا خراب و آسیب‌دیده هستند.
در یک کلام، محاسبه خالص ارزش فروش به شرکت‌ها کمک می‌کند تا ارزش دارایی‌های جاری را بیش از حد واقعی خود نشان ندهند و در نتیجه، تصویر دقیق‌تری از وضعیت مالی خود برای مدیران و سرمایه‌گذاران ترسیم کنند.
حسابداری بهای تمام‌شده
حسابداری بهای تمام‌شده به معنای اختصاص دادن هزینه‌ها به فعالیت‌های مختلف شرکت بوده تا بتوان ساختار هزینه‌ها را ثبت و تحلیل کرد. این روش به شرکت کمک می‌کند تا فرآیندهای تولیدی و فروش خود را بهینه کرده، بهره‌وری را افزایش داده و تصمیمات بهتری اتخاذ کند. شرکت‌ها می‌توانند از شاخص خالص ارزش فروش (NRV) در فرآیندهای تولید مشترک (Joint Production) محصولات خود استفاده کنند؛ یعنی زمانی که چند محصول از یک ورودی مشترک تولید می‌شوند.
در این حالت، شرکت با استفاده از شاخص NRV می‌تواند هزینه‌های مشترک (Joint Costs) را میان محصولات مختلف تقسیم کند تا هر محصول سهم واقعی خود از هزینه را داشته باشد و سپس هزینه کل و قیمت فروش هر محصول را به شکل جداگانه محاسبه کند. برای درک بهتر این کاربرد از شاخص خالص ارزش فروش به مثال زیر توجه کنید:
یک کارخانه فعال در حوزه تولید لبنیات از شیر خام برای تولید کره، دوغ و ماست استفاده می‌کند. کلیه محصولات یاد شده از یک ورودی مشترک یعنی شیر ساخته شده‌اند. حالا با استفاده از شاخص NRV، این کارخانه می‌تواند هزینه‌های اولیه شیر و تولید را بر مبنای ارزش فروش نهایی هر محصول، میان آنها تقسیم و توزیع کند. حال اگر محصولی مثل دوغ تقاضای کمتری داشته باشد، سود تولید آن نیز پایین خواهد بود. در این حالت باید سهم کمتری از هزینه به تولید دوغ اختصاص پیدا کند تا بهره‌وری کارخانه افزایش یابد.
نتیجه‌گیری
شاخص خالص ارزش فروش در اصل یک شیوه ارزش‌گذاری در حسابداری بوده که براساس اصول پذیرفته‌شده حسابداری به کار گرفته می‌شود. این مفهوم نشان می‌دهد که شرکت در صورت فروش دارایی مدنظر خود (بعد از کسر هزینه‌های مرتبط با تولید و فروش آن) واقعاً چه میزان پول دریافت خواهد کرد.
البته شرکت‌ها باید درباره روش‌هایی که برای ارزش‌گذاری دارایی‌های خود با استفاده از شاخص NRV به کار می‌برند شفاف باشند و اطلاعات مرتبط با این روش‌ها را در گزارش‌های سالانه (Annual Reports) شرکت درج کنند. نظر شما درباره استفاده از شاخص خالص ارزش فروش چیست؟ آیا به نظر شما استفاده از آن واقعاً می‌تواند تأثیری در بهره‌وری کسب‌وکار داشته باشد؟ نظرات خود را با ما به اشتراک بگذارید.
