بحث درباره مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها از جایی شروع شد که تا همین چند سال پیش، بیشتر کسب‌وکارهای بزرگ تنها با یک هدف مشخص هدایت می‌شدند و آن چیزی نبود جز افزایش سود و گسترش فروش! اما در چند سال اخیر، بسیاری از مدیران به این نتیجه رسیده‌اند که مسئولیت آنها تنها به افزایش سود محدود نمی‌شود و آنها وظیفه دارند تا کاری انجام دهند که نه‌تنها برای شرکتشان، بلکه برای انسان‌ها، محیط زیست و جامعه مفید واقع شوند.
این نگرش باعث پایه‌ریزی شرکت‌هایی شده که خود را به‌عنوان سازمان‌های مسئولیت‌پذیر اجتماعی معرفی می‌کنند؛ اما پرسش اصلی اینجاست که مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها (Corporate Social Responsibility) دقیقاً چیست و چه جزئیاتی را شامل می‌شود؟ در ادامه این مقاله به این سوالات پاسخ خواهیم داد.
مسئولیت اجتماعی چیست؟
مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها یا CSR به این معناست که یک کسب‌وکار در برابر جامعه‌ای که در آن فعالیت می‌کند، مسئولیت دارد. CSR بر این باور است که شرکت‌ها تنها وظیفه کسب سود ندارند و باید نقش مثبت و تأثیرگذاری در جهان ایفا کنند.
شرکت‌هایی که به CSR پایبند هستند، معمولاً ساختار سازمان خود را به‌گونه‌ای تنظیم می‌کنند که به‌صورت مسئولانه عمل کرده و اثرات مثبتی بر جامعه و محیط پیرامون خود داشته باشند. در واقع،CSR نوعی خودتنظیمی‌ست که در قالب برنامه‌ها، ابتکارات یا استراتژی‌های مختلف ظاهر می‌شود. بسیاری از شرکت‌ها برای شفافیت بیشتر، این تلاش‌ها و فعالیت‌ها را در قالب گزارش‌های مسئولیت اجتماعی شرکت منتشر می‌کنند و با ذینفعان داخلی و خارجی خود به اشتراک می‌گذارند.
البته اهداف مسئولیت اجتماعی در هر سازمان می‌تواند معنا و شکل متفاوتی داشته باشد. بسیاری از شرکت‌ها برای جهت‌دهی به اقدامات خود، از مفهومی به نام «سه‌گانه پایانی» یا Triple Bottom Line استفاده می‌کنند. این رویکرد بیان می‌کند که یک کسب‌وکار باید تعهد داشته باشد تا هم سودآوری خود را بسنجد و هم تأثیرات اجتماعی و زیست‌محیطی فعالیت‌هایش را ارزیابی کند.
اصطلاح معروف «سود، مردم، سیاره» (people، planet، profit) خلاصه‌ای از همین نگاه است و نیروی محرکه اصلی این مفهوم به شمار می‌رود. اصطلاح «سود، مردم، سیاره» به توازن میان سه عامل اصلی کسب‌وکار یعنی سودآوری، مسئولیت اجتماعی نسبت به مردم و حفظ محیط زیست اشاره دارد. این رویکرد تأکید دارد که شرکت‌ها باید علاوه‌بر تمرکز روی منافع مالی خود، تأثیرات اجتماعی و زیست‌محیطی خود را هم در نظر بگیرند تا رشد پایدار و مسئولانه‌ای داشته باشند.
انواع مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها (CSR)
مسئولیت اجتماعی شرکت ها معمولاً به چهار دسته اصلی تقسیم می‌شود:
- مسئولیت‌های زیست‌محیطی
- خیریه‌ای
- اخلاقی
- اقتصادی
بیشتر بخوانید: هک رشد چیست؟ | ۶ تکنیک موثر هک رشد برای تحول کسب و کارتان
مسئولیت زیست‌محیطی
این مورد یکی از رایج‌ترین انواع مسئولیت اجتماعی شرکت‌هاست. مسئولیت زیست‌محیطی به این باور اشاره دارد که سازمان‌ها باید تا حد امکان به شیوه دوستدار محیط زیست عمل کنند. شرکت‌هایی که به دنبال پذیرش مسئولیت زیست‌محیطی هستند، می‌توانند این کار را به طرق مختلف انجام دهند:
- کاهش شیوه‌های آسیب‌زننده به محیط زیست: کاهش آلودگی، انتشار گازهای گلخانه‌ای، عدم استفاده از پلاستیک‌های یک‌بارمصرف، دقت در میزان مصرف آب و تولید زباله.
- تنظیم مصرف انرژی: افزایش استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر، منابع پایدار و مواد بازیافتی یا نیمه‌بازیافتی.
- جبران اثرات منفی زیست‌محیطی: کاشت درخت، تأمین مالی تحقیقات علمی و کمک به مسائل مرتبط با محیط زیست.
مسئولیت اخلاقی
مسئولیت اخلاقی یعنی اطمینان از اینکه یک سازمان به شیوه‌ای عادلانه و اخلاقی فعالیت می‌کند. سازمان‌هایی که مسئولیت اخلاقی را می‌پذیرند، هدفشان این است که رفتار اخلاقی و برخورد منصفانه با تمامی ذینفعان، از جمله مدیریت، سرمایه‌گذاران، کارکنان، تأمین‌کنندگان و مشتریان داشته باشند.
شرکت‌ها می‌توانند مسئولیت اخلاقی را به شیوه‌های مختلفی پذیرا شوند؛ به عنوان مثال، یک کسب‌وکار ممکن است حداقل دستمزد خود را بالاتر از حد تعیین‌شده توسط دولت تعیین کند تا هزینه‌های جاری زندگی کارکنان خود را به‌خوبی پوشش دهد. یا یک کسب‌وکار ممکن است از تأمین محصولات، مواد اولیه، اجزاء یا قطعاتی که با استانداردهای جهانی مطابقت دارند، اطمینان حاصل کند. همچنین بسیاری از شرکت‌ها در این زمینه از فرآیندهایی استفاده می‌کنند تا اطمینان حاصل کنند که محصولات آنها نتیجه کار اجباری یا کار کودکان نیست.
بیشتر بخوانید: تعلق سازمانی چیست؟ چطور کارمندانی متعهدتر داشته باشیم؟
مسئولیت خیریه‌ای
مسئولیت خیریه‌ای به هدف کسب‌وکار برای ایجاد تغییرات مثبت و بهبود وضعیت جهان و جامعه اشاره دارد. علاوه بر عمل به شیوه‌ای اخلاقی و محیط‌زیست‌دوستانه، سازمان‌هایی که با مسئولیت خیریه‌ای حرکت می‌کنند، بخشی از درآمد خود را به اهداف خیرخواهانه اختصاص می‌دهند. بسیاری از شرکت‌ها به خیریه‌ها و سازمان‌های غیرانتفاعی که با مأموریت‌هایشان هم‌راستا هستند، کمک مالی می‌کنند و برخی از آنها موسسه خیریه‌ای مستقل تأسیس کرده‌اند و برای کمک به جامعه و ایجاد تأثیرات مثبت، فعالیت‌هایی خیرخواهانه و بشردوستانه انجام می‌دهند.
مسئولیت اقتصادی
مسئولیت اقتصادی به این معناست که یک شرکت در تمام تصمیمات مالی خود، به اصول اخلاقی و مسئولیت‌های اجتماعی پایبند باشد. در واقع هدف کسب‌وکار تنها افزایش فروش و سود نیست، بلکه اطمینان از این است که فعالیت‌های کسب‌وکار تأثیرات مثبتی بر محیط زیست، مردم و جامعه داشته باشد.
مزایای پذیرفتن مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها (CSR)
بیشتر شرکت‌ها به دلیل باورهای اخلاقی خود، CSR را می‌پذیرند که منجر به چندین مزیت و تغییر اجتماعی مهم می‌شود که در ادامه بررسی خواهیم کرد. ابتکارهای CSR به‌عنوان یک ابزار بازاریابی قدرتمند عمل کرده و به شرکت کمک می‌کنند که خود را در نظر مصرف‌کنندگان، سرمایه‌گذاران و مقامات نظارتی دولتی و بین‌المللی به شکلی کاملا مثبت معرفی کند. این ابتکارات همچنین موجب افزایش تعامل و رضایت کارکنان خواهد شد. به علاوه، این اقدامات می‌توانند کارکنان جدیدی را جذب کنند که باورهای شخصی آنها با ارزش‌های سازمان هم‌خوانی دارد.
در نهایت، ابتکارات مسئولیت اجتماعی سازمان‌ها، رهبران کسب‌وکار را مجبور می‌کند که شیوه‌های استخدام و مدیریت خود را بازبینی کنند. این بررسی‌ها به کشف راه‌حل‌های نوآورانه و پیشگامانه‌ای منجر می‌شود که به شرکت کمک می‌کنند تا به شیوه‌ای اجتماعی‌تر و مسئولانه عمل کنند و در عین حال سودآوری خود را افزایش دهند؛ به عنوان مثال، بازنگری در فرآیند تولید به گونه‌ای که شرکت انرژی کمتری مصرف کرده و زباله کمتری تولید کند، این امکان را می‌دهد که شرکت هم از نظر محیط زیستی بهتر عمل کند و هم هزینه‌های انرژی و مواد اولیه خود را کاهش دهد.
بیشتر بخوانید: دراپ شیپینگ چیست؟ چطور با سرمایه‌ی کم درآمد بسیار بالایی داشته باشیم؟
نتیجه‌گیری
مسئولیت اجتماعی شرکت ها (CSR) یک استراتژی قدرتمند برای رشد پایدار و موفقیت است. بسیاری از کسب‌وکارها دریافته‌اند که مسئولیت‌های اجتماعی باید بخشی جدی از فعالیت‌های روزمره آنها باشد و در این مسیر، نه‌تنها به بهبود جامعه و محیط زیست کمک می‌کنند، بلکه به‌طور مستقیم بر رشد و پیشرفت خودشان نیز تاثیر مثبت می‌گذارند. از کاهش مصرف انرژی و استفاده از منابع تجدیدپذیر گرفته تا برقراری ارتباطات عادلانه با ذینفعان و اختصاص درآمد به اهداف خیرخواهانه، همه این اقدامات به ارتقاء اعتبار و جایگاه شرکت‌ها در بازارهای داخلی و بین‌المللی کمک خواهد کرد.
