آماده سازی ذهن برای دست یابی به یک ایده بکر که قادر به راه اندازی و توسعه هرچه بهتر یک کسب و کار باشد، همواره امری دشوار بوده است. اما باید توجه داشت که در بسیاری از مواقع محافظت از ایده مذکور در جهت عدم کپی برداری از آن، چالشی نفس گیر خواهد بود. حال به نظر شما به چه روش هایی می توان از به سرقت رفتن ایده ای که خود خالق آن بوده اید جلوگیری کنید؟ حق ثبت اختراع (Patent) که تحت عنوان “کسب امتیاز انحصاری” نیز شناخته می شود، یکی از این دسته راهکارها خواهد بود.
حق ثبت اختراع یا امتیاز انحصاری چیست؟ امتیاز انحصاری حقی قانونی است که توسط دولت به هر فردی که خالق اثر مورد نظر باشد اعطا می شود. وی پس از آن تا مدت زمانی مشخص و محدود مجوز استفاده از اختراع خود را در اختیار خواهد داشت. کسب چنین مجوزی آن هم زمانی که صحبت از یک کسب و کار به میان می آید، تاثیرات بسیار مهمی به دنبال دارد. اما آیا می توان برای ایده یک کسب و کار نیز پیش از راه اندازی مجموعه و یا ارائه آن به سرمایه گذاران شرکت امتیاز انحصاری دریافت کرد؟
بیشتر بخوانید: هیچ سنی برای آغاز یک کسب و کار دیر نیست.
تنها اختراعات حق ثبت رسمی دارند
همانطور که می دانید تفاوتی کاملا مشخص بین یک “ایده” و یک “اختراع” وجود خواهد داشت. ایده مفهوم، فکر و یا عقیده ای است که نتیجه تخیلات فردی بوده و تعریف، مادیت، عملکرد و همچنین خصوصیات مشخصی ندارد. این در حالی است که اختراع نتیجه عملی ایده ای خاص بوده و دارای عملکرد، تعریف و ویژگی های قابل اشاره دقیق است.
– آیا می توان حق انحصاری استفاده از یک ایده را به ثبت رساند؟ خیر.
– آیا می توان یک اختراع را ثبت قانونی کرد؟ بله.
برای آن که درک بهتری از این تفاوت ها به دست بیاوریم، با یک مثال ادامه خواهیم داد. تصور کنید که ایده ای از یک وسیله حمل و نقل جدید در اختیار دارید. تا زمانی که حداقل یک نمونه از وسیله مذکور را تولید نکرده باشید و یا مدرکی محکم در راستای اثبات امکان ساخت ارائه ندهید، قادر به ثبت انحصاری ایده خود نخواهید بود.
حق انحصاری ثبت یک اثر چه انواعی دارد؟
در مجموع می توان حق ثبت رسمی را به سه دسته کلی تقسیم بندی کرد.
– پتنت های سودمندی: این مورد از جنبه های عملکردی و ابزاری یک اختراع مانند دستگاه های مختلف، فرآیندها، متدهای اختصاصی، ترکیب اجزا و یا هر چیز دیگری که در ایجاد یک عملکرد منحصر به فرد نقش دارد، حمایت و محافظت خواهد کرد. این مدل از انواع پتنت به مدت ۲۰ سال در اختیار فرد متقاضی قرار داده می شود.
– پتنت های طراحی: این دسته از پتنت ها برخلاف مورد قبلی، از ظاهر، طراحی، شکل و یا تزئینات کلی یک اختراع حمایت خواهد کرد. مدت زمان اعلام شده برای پتنت های طراحی، ۱۴ سال است.
– پتنت های کارخانه ای: مورد آخر به پتنت هایی اختصاص دارد که حاصل از کشف و یا اختراع متد جدید برای تولید یک محصول و در واقع ساخت کارخانه ای متفاوت هستند.
تمامی این پتنت ها بدین معنا هستند که شما می تواند مدل کسب و کار خود، محصولات، فرآیند تولید و یا هر جنبه عملکردی از مجموعه خود را به شرط موفقیت در تست پتنت پذیری، به ثبت رسمی حقوق مادی و معنوی برسانید.
آزمون پتنت پذیری چیست؟
به طور کلی ثبت اختراع روندی سخت است و هر برنامه ای به تایید اداره ثبت اختراعات کشور مربوطه (مانند USPTO در آمریکا) نخواهد رسید. به عنوان مثال قوانین آمریکا، فرد متقاضی را موظف به شرکت در آزمون نام برده و گذر از مراحل سه گاه آن می کند. این مراحل به صورت زیر خواهند بود:
بیشتر بخوانید: در این شش وضعیت باید به فکر تغییر کسب و کار خود باشید!
– تست سودمندی: این تست نشان می دهد که آیا اختراع مورد نظر در دنیا واقعی سودمند خواهد بود و یا خیر. اختراعی که کاربردی نداشته باشد، پتنت را نیز دریافت نخواهد کرد.
– تست نوآوری: این آزمون سطح نوآوری اختراع ارائه شده را می سنجد و آن را با تمام اختراعات مشابه قبلی مقایسه می کند.
– تست عدم وضوح: این مورد در میان مراحل سه گانه پتنت پذیری، دشوارترین مرحله به شمار می رود. در این تست اختراع مورد نظر با اختراعات مشابه پیشین مقایسه شده و تنها در صورتی پتنت را دریافت خواهد کرد که یک فرد ماهر در زمینه مربوطه، قادر به تشخیص تفاوت های آن با نمونه قبلی نباشد.
آیا برای دریافت حق مالکیت مادی و معنوی نیازی به ارائه پروتوتایپ خواهد بود؟
باید توجه داشته باشید که قوانین مربوط به ثبت قانونی یک اختراع، در هر کشوری متفاوت است. برای مثال اغلب کشورها اصراری به ارائه یک نمونه اولیه یا پروتوتایپ برای دریافت پتنت ندارند. تنها باید بتوانید اختراع خود را به گونه ای کاملا قابل درک برای مخاطبان خود تفسیر کنید. این تفسیر شامل تمام خصوصیات طرح مذکور و همچنین مراحل ساخت و چگونگی استفاده از آن می شود.
آیا شما واقعا نیاز به دریافت حق مالکیت مادی و معنوی برای کسب و کار خود دارید؟
هیچ شکی وجود ندارد که حفاظت از ایده کسب و کار باید جز اصلی ترین اولویت های مدیریتی شما به شمار رود. روش های متعددی برای دست یابی به این هدف وجود خواهد داشت و دریافت پتنت تنها راه چاره یک کسب و کار نخواهد بود. از طرفی ثبت امتیاز انحصاری علاوه بر نیاز به طی مراحل طولانی، مستلزم صرف هزینه بسیار نیز بوده که هر مجموعه ای قادر به پرداخت آن نیست. راه کارهای قانونی دیگری که برای محافظت از ایده کسب و کار وجود دارند به صورت زیر خواهند بود:
– حق تکثیر یا کپی رایت: شما می توانید نرم افزار، راهنما و تمامی آثار هنری، موسیقی و ادبی را بدین ترتیب محافظت کنید. به عنوان مثال امکان پتنت سازی سیستم نرم افزاری و برنامه نویسی کسب و کار وجود خواهد داشت.
– اسرار تجاری: این مورد مجموعه ای از اطلاعات خاص است که قابل دسترسی نبوده و رقبا نمی توانند از آن کپی برداری کنند. به عنوان مثال هنوز هیچ کس فرمول دقیق کوکا کولا را نمی داند!
پیشنهاد نویسنده: آیا کپی برداری ایده راه اندازی کسب و کار از غرب خوب است یا نه؟